9 Maddede Kredi Notu Öğrenme

Kredi notu, bankalardan ihtiyaç kredisi ya da kredi kartı alabilme veya en basitinden kredi kartı limitinizi yükseltmeye kadar birçok şeyi belirler. Kredi notu bu gibi nedenlerden dolayı önemlidir.

Finansal bağımsızlık için kredi notunu anlamanız ve kredi notunuzun sorumluluğunu üstlenmeniz gerekir. Bu makalenin sonunda, kredi notu nedir, kredi notu öğrenme adımları nelerdir ve kredi notu neden önemlidir gibi birçok konuyu öğrenmiş olacaksınız.

1. Kredi Notu Nedir?

Kredi notu, bankalar gibi finansal kuruluşlarının ihtiyaç kredisi, konut kredisi, kredi kartı, kredili mevduat, ipotek veya benzer bir başka hizmet için uygun olup olmadığınızı belirlemelerine yardımcı olmak adına kullanılan 1 ile 1900 arasında verilen bir puanlama sistemidir.

Kredi notları Türkiye’deki dokuz banka ortaklığında kurulan Kredi Kayıt Bürosu’nun hayata geçirdiği bir veri analiz şirketi olan Findeks tarafından hesaplanır.

Kredi notları ödeme geçmişi, borç ve mevcut hesap durumu gibi belirli faktörler baz alınarak hesaplanır ve 1 ile 1900 arasında değişiklik gösterir. 1 ile 1499 arası puanlar düşük kredi notuna işaret ederken, 1500 ile 1900 arasındaki puanlar yüksek kredi notu olarak kabul edilir.

Yüksek kredi notu, parayı yönetmede ve borcunuzu ödemede iyi olduğunuzu gösterir; düşük bir kredi notu, borçlanma ya da parayı yönetme konusunda riskli olduğunuzu gösterir. Kredi notunuz düşükse, kredi ve kredi kartı gibi hizmetleri almakta zorlanabilirsiniz.

2. Kredi Notu Nasıl Ortaya Çıktı?

Günümüzde kullanılan kredi notlarının yaygınlaşma serüveni Amerika Birleşik Devletleri’nde başladı. Amerikalı bir şirket olan Fair, Isaac and Company (FICO), potansiyel bir borçlunun ne kadar risk taşıdığını tahmin etmek için ilk kredi notu modelini 1970’lerde oluşturdu.

Bu tarihten sonra birçok ülkede FICO modeli temel alınarak benzer kredi notu modelleri geliştirildi. Türkiye’de dokuz bankanın ortaklığında kurulan Kredi Kayıt Bürosu, ortaklıktaki bankaların verilerini kullanarak 2014’te Findeks’i kurdu ve ülkemizdeki ilk modern kredi notu puanlama modelini tanıttı.

Kredi notlarından önce, bir kişinin krediye uygun olup olmadığına karar vermek bankalarda çalışan kredi görevlilerinin takdirine bağlıydı. Bu kararlar çoğu zaman objektiflikten uzak ve oldukça öznel olabiliyordu. Günümüzde farklı modellere sahip olsalar da birçok ülkede kredi notları kullanılıyor ve bankaların kararlarını daha objektif bir şekilde almalarını mümkün hale getiriyor. Kredi notu modeli ayrıca bankacılık sektörü için gelişim ve büyümeyi de mümkün kılıyor.

3. Kredi Notu Kaç Olmalı?

Çok fazla kişi tarafından merak edilen kredi notu kaç olmalı sorunun cevabı, taleplere ve bankalara göre değişiklik gösterebilmektedir. Bir banka belirli bir hizmete yönelik 1400 puanın iyi olduğunu düşünürken, bir diğeri yalnızca 1700 ve üzerini üst kademede sınıflandırabilir. Ancak bankaların kredi notunuzu nasıl görüp sınıflandırdığına dair genel ve standart dağılım şu şekildedir:

Findeks verilerine göre, Türkiye’de kredi notu ortalaması, 2020 yılı itibariyle 1407 seviyesinde bulunuyor. Esasen bu verinin kredi notu kaç olmalıdır sorusuna cevap verdiğini netlikle söylemek mümkün. Çünkü kredi notunuz Türkiye ortalamasına yakın ya da ortalamanın üzerindeyse en yüksek sınıflandırmaya sahip olursunuz.

Daha önce hiç kredi ürünleri (kredi kartı ve ihtiyaç kredisi gibi) kullanmadıysanız veya altı aydan fazla bir süredir kredi ürünleri kullanmıyorsanız bir kredi notunuz olmayabilir. Kredi geçmişi olmadan, kredi ürünlerini almak zor olabilir ancak imkansız değildir.

4. Kredi Notu Nasıl Öğrenilir?

Kredi notunuzu öğrenebileceğiniz iki farklı seçenek bulunuyor. Bu seçeneklerden ilki Findeks diğeri ise bankalardır. Kendinize en uygun yolu seçerek kredi notunuzu öğrenebilirsiniz. İşte kredi notu öğrenme işlemlerinizi gerçekleştirmek için tercih edebileceğiniz yollar:

Findeks

Kredi notunuzu Kredi Kayıt Bürosu’nun oluşturduğu Findeks’ten öğrenebilirsiniz. Findeks adresine gidip üyelik kaydı oluşturarak kredi notunuzu belirli bir ücret karşılığında öğrenebilirsiniz. Bu site, kredi notunuzu öğrenmenizin yanı sıra, kredi notunuzu hesaplamak için kullanılan tüm bilgilere erişebileceğiniz temel bir kaynaktır.

Bankalar

Findeks haricinde kredi notunuzu bankanızın ATM veya İnternet Şubesi kanallarından da yine belirli bir ücret karşılığında öğrenebilirsiniz. Örneğin TEB, İş Bankası, Yapı Kredi, Akbank ve Garanti BBVA internet şubesi veya ATM kanallarından kredi notu sorgulama imkânı veren bazı bankalar arasında yer alıyor.

e-Devlet

Bir süre önce e-Devlet platformundan ücretsiz risk raporu alma hizmeti verilmeye başlandı. Platform üzerinden kredi notu öğrenmek mümkün değil, ancak risk raporunuzu alarak hangi bankada ne kadar borcunuz olduğunu veya kredi limitlerinizin ne durumda olduğunu öğrenebilmeniz mümkün. Platform üzerinden ücretsiz risk raporunuzu almak için bu sayfaya gidebilirsiniz.

5. Kredi Raporundaki Bilgiler Ne Anlama Geliyor?

Kredi notunuzu anlamaya başlamanız için kredi risk raporunuzdaki karşılaşacağınız bilgilerin neler olduğuna bir bakalım. İşte kredi risk raporunuzda görünen bilgiler ve ne alama geldikleri:

Tanımlama Bilgileri

Buna adınız, doğum tarihiniz, raporun veriliş tarihi ve referans kodu gibi bilgiler dahildir. Bu bilgilerin sadece tanımlama amaçlı kullanıldığını unutmayın; bu bilgiler kredi notunuzu etkilemez.

Kredi Notu

Bu, ödeme geçmişi, mevcut hesap ve borç durumu gibi faktörler baz alınarak hesaplanan 1 ile 1900 arasındaki kredi notunuzdur. Raporunuzda notunuzun karşılığı olan risk derecesine ve aynı zamanda kredi notunuzun Türkiye ortalamasına kıyasla nerede olduğuna da yer verilir.

Kredili Ürünler

Raporunuzun bu kısmında kredili ürünlerinize yönelik detaylı bilgiler yer alır. Çalıştığınız bankaların sayısı, kullandığınız kredi ürünlerinin sayısı, limitler ve borç toplamları gibi bilgiler buna dâhildir. Ayrıca bu kısımda sıralı şu bilgiler de yer alır:

• Son kredi kullanım tarihi


• Borç/limit oranı


• Ödeme tarihçesindeki en olumsuz durum


• Gecikmedeki hesap sayısı


• Gecikmedeki bakiye toplamı


• Mevcut en uzun gecikme süresi


• Bildirimde bulunan finans kuruluşu sayısı


• Toplam takibe alınmış kredi sayısı


• Takibe alınmış kredilerin bakiye toplamı


• En son takibe alınma tarihi

Kredi Hesap Detayları

Bu bölümde kredi hesaplarınız, bu hesaplara dair ayı ayına ödeme geçmişleri, limit ve borçlar detaylı olarak yer alır. Hesap türleri özelinde sırasıyla; kredi kartları, tüketici kredileri, konut kredisi ve kredili mevduat hesabı raporunuzun bu bölümünde gösterilir.

6. Kredi Notu Nasıl Hesaplanır?

Kredi Kayıt Bürosu, kredi notlarını hesaplamak için kullandığı formüllere ilişkin net bir bilgi paylaşımında bulunmuyor. Ancak kuruluş kredi notunu etkileyen faktörler ve bu faktörlerin hesaplamalara etki yüzdelerini kısmen paylaşıyor.

İşte kredi notunuzun hesaplanmasında kullanılan faktörler:

Kredili Ürün Ödeme Alışkanlıkları: %35

Kredi notunu etkileyen en önemli faktör ödeme alışkanlıklarıdır. Bankalar ödemelerinizi sürekli takip ederek Kredi Kayıt Bürosu’na bildirimlerde bulunurlar. Bu nedenle ödemelerinizi zamanında ve gecikmeden yapmanız büyük önem taşır.

Bir ödemenin 30 günden fazla gecikmesi durumunda, banka bu gecikmeyi büroya bildirir ve bu durum kredi notunuzun düşmesine neden olur. Tam tersi bir durumda, ödeme gecikmeden vaktinde yapılmışsa da banka büroya olumlu bildirimde bulunur ve bu, kredi notunuzun yükselmesini sağlar.

Bir ödeme uzun süre gecikir ve yasal takibe alınırsa, bunun kredi notunuza etkisi yıkıcı boyutta olur. Yasal takibe alınan kredi geri ödemeleri risk raporunuzda beş yıla kadar görünür ve yasal takip sonrası kredi notunuzu yükseltmeniz yıllarca sürebilir.

Kira ya da faturalarınızı her ay zamanında ve düzenli olarak mı ödüyorsunuz? Muazzam! Fakat ne yazık ki bu ödemeler büroya bildirilmediği için kredi notunuza bir etkisi olmayacaktır. Büroya yalnızca kredili ürün kullanımına ilişkin ödemeleriniz bildirilecek ve kredi notunuzu bunlar etkileyecektir. Bu kredili ürünlere kredi kartları, kredili mevduat hesapları, tüketici ve konut kredileri dahildir.

Mevcut Hesap ve Borç Durumu: %35

Kredili ürün ödeme alışkanlıkları ve mevcut hesap ve borç durumu kredi notunuzu eşit oranda etkiler. Bu iki unsur diğerlerine kıyasla kredi notunuzu etkileyen en büyük ikinci faktördür.

Kredi notunuz hesaplanırken sırasıyla; iyi ve kötü kapanmış krediler, teminatlı olsun ya da olmasın mevcut borç bakiyeleri ve hali hazırdaki kullanılabilir kredi limitleri bu hesaplamanın kapsamına alınır.

Bir tüketici kredisi almışsanız ve son taksiti de dahil olmak üzere düzenli ödemeler yapıp borcunuzu kapatmışsanız bu iyi kapanmış bir kredi oluyor. Tahmin edebileceğiniz gibi iyi kapanmış bir kredi puanınızı yükseltiyor. Kötü kapanmış bir kredi ise puanınızı düşürüyor.

Ancak tabii tekrar hatırlatmak gerekirse bu faktöre ilişkin hesaplamalar yapılırken mevcut borç ve limit kullanım durumlarınız da dikkate alınıyor.

Yeni Kredili Ürün Açılışları: %11

Yakın zamanda alınan kredili ürünler, risklilik oranınızı artırdığından kredi notunuzu olumsuz etkileyebilecek bir faktördür. Bununla birlikte yeni kredili ürün açılışlarını takiben ödeme performansınızın henüz bilinmiyor olması da başlangıçta kredi notunuzu olumsuz etkileyebilir.

Kredi Kullanım Yoğunluğu: %10

Kredi kullanım yoğunluğunuz, kullanmakta olduğunuz toplam kredili ürün limitlerinizin yüzdesidir. Örneğin, toplam 1000 liralık bir kredili ürün limitiniz varsa ve 400 liralık bir kullanım yapmışsanız, kredi kullanım yoğunluğunuz %40 olacaktır.

Findeks kredi kullanım yoğunluğunun olabildiğince düşük olmasını seviyor. Bu oranın düşük olması kredi notunuzu olumlu etkilerden, yüksek olması olumsuz ekiliyor. Çoğu uzman kredi kullanım yoğunluğunun %30’un altında kalması tavsiye ediliyor.

Açıklanmayan Diğer Faktörler: %9

Farklı kredi türlerine sahip olmak – kredi kartları, tüketici kredileri, kredili mevduat hesapları, vb. – puanınızı olumlu yönde etkileyebilir. Ancak bu etkinin düşük oranda olduğuna dikkat edin. Sadece kredi çeşitlendirmek için ihtiyacınız olmayan yeni bir kredili ürün almak mantıklı değildir.

7. Kredi Notu Nasıl Yükseltilir?

Kredi raporunuzdaki her bir olumsuz işaret, kredi geçmişinizi ve notunuzu göz açıp kapayıncaya kadar düşürür, ancak olumlu bir kredi geçmişi oluşturmak biraz zaman, dikkat ve titizlikle mümkün olabilir. Kredi notunuzu Türkiye ortalamasının üstüne ya da “en iyi” seviyeye taşımayı umuyorsanız, kredi notu yükseltme konusunda atabileceğiniz bazı adımlar var.

Nerede Durduğunuzu Bilin

Kredi ödemelerinizi ihmal ediyorsanız, bu korkutucudur. Bir yerlerden başlamak istiyorsanız öncelikle tüm kredi limitlerinize ve banka borçlarınıza bir göz atın. Her birine tam olarak ne kadar borçlu olduğunuzu hesaplayın.

Nerede durduğunuza dair bir fikriniz olursa, durumunuzu düzeltmeniz ve borç ödemelerinizi aylık bütçenize dahil etmeniz çok daha kolay olacaktır. Özellikle asgari ödemeleri yapamıyorsanız, harcamalarınıza mutlaka çeki düzen vermeniz gerekecektir. Bu konuda istek ve ihtiyaçlarınızı tekrar gözden geçirip isteğe bağlı harcamalarınızı azaltabilirsiniz. İkinci bir seçenek olarak da ek bir işte çalışmayı düşünebilirsiniz. Zira harcamalarınızı azaltmanın bir yolu yoksa tek çare gelirinizi artırmak olacaktır. Asgari ödemeleri ve daha fazlasını yapamadığınız bir durumda, kredi notunuza daha da fazla zarar verebilirsiniz.

Borçlarınız İçin Bankanızla Görüşün

Belirli ödemeleri yapamayacağınızı zaten biliyorsanız, bankalardan sürekli kaçmak cazip gelebilir. Ancak onlarla konuşmak ve sorunların üzerine gitmek kredi notunuzun akıbeti için son derece önemlidir.

Sizinle pazarlık etmek genellikle bankaların ilgisini çeker. Çünkü her biri alacaklarını tahsil etmek ister. Bu nedenle, zor yolu denemektense bankanızla görüşmeyi düşünün. Çünkü bankanız aylık ödemelerinizi düşürmek ya da borçlarınızı yeniden yapılandırmak için istekli olabilir.

Birçok banka, örneğin kredi kartı borçları için, bir dizi yapılandırma planı uyguluyor. Yapılandırma seçeneklerinde faiz oranları düşürülürken, aylık ödeme planları esnetiliyor. Hatta borç birleştirme imkanları dahi tanınıyor. İşte bu nedenle, gerek kredi borcunuz gerekse de kredi kartı borcunuz bulunuyorsa, bunlardan kaçmak yerine bankanızla görüşmeyi düşünmelisiniz.

Borçlarınızı Azaltmak İçin Bir Plan Yapın

Kredi veya kredi kartı borçlarınızı ödeme konusunda sıkıtı yaşıyorsanız, bu borçları ödemeye çalışmak en büyük önceliğiniz olmalıdır. Çünkü bu tür banka borçlarını zamanında ödemediğiniz takdirde kredi notunuz düşer. Bir süre sonra bu düşüşün yarattığı etkileri telafi etmeniz zorlaşabilir.

Borçlarınızı azaltmak veya tamamen bitirmek için borç kapatma kredisi alternatiflerini kullanabilirsiniz veya kendiniz bir plan yapabilirsiniz. Örneğin, en yüksek faiz ödemenizi gerektiren kredi ve kredi kartı borçlarınızın her ay minimumlarını tek tek ödeyemeye başlayarak borçlarınızı zamanla azaltabilirsiniz.

Otomatik Ödeme Talimatı Verin

Ödeme geçmişi ve zamanında yapılan düzenli ödemeler, kredi notunuzu belirleyen en önemli faktör olduğundan, hiçbir zaman ödemeleri kaçırmamanız gerekir. Ödemeleri kaçırmamak adına kredi kartı veya kredi borçlarınız için otomatik ödeme talimatı vermeniz her zaman iyi bir fikir olacaktır.

Otomatik ödeme talimatı vermek için bankanızın internet şubesini ziyaret edebilirsiniz. Ayrıca ATM ve bankanızın şubelerinden de otomatik ödeme talimatı verebilirsiniz. Talimat verdiğinizde, borçlarınızın ödeneceğinden emin olmak için hesap bakiyenizde yeterli bakiyeyi bulundurduğunuzdan mutlaka emin olmalısınız.

Teminatlı Bir Kredi Kartı Kullanmaya Başlayın

Daha önce hiç kredili ürün (bunlara kredi, kredili mevduat hesabı ve kredi kartları dahildir) kullanmadıysanız, kredi notunuz hesaplanmamış olacaktır. Kredi notunuzu öğrenmek istediğinizde puanınız sıfır olarak gözükecektir. Çünkü kredi notunuzun hesaplanmaya başlaması için kredili ürün kullanmaya başlamanız gerekir.

Daha önceden kredi notunuz hesaplanmamış olduğundan ilk etapta bu ürünleri almanız zor olabilir. Ancak yine de iyi bir alternatifiniz var. Bazı bankaların sunduğu bloke teminatlı kredi kartı ürünlerinden herhangi birine başvuru yaparak bir kredi kartı alabilir ve kredi notunuzu oluşturmaya başlayabilirsiniz.

Bloke teminatlı kredi kartları hesapta güvence oluşturması için bir miktar para gerektirir. Hesapta bloke edilen bu para kredi kartı limitinizi oluşturur ve kartınızı kullanmaya devam ettiğiniz süre boyunca bu parayı harcamanıza izin verilmez. Bunun dışında, bu tür kartlar tıpkı standart bir kredi kartı gibi çalışır. Yani mesela, hala borç ödemelerinizi düzenli yapmanız gerekir. Bir süre sonra düzenli ödemeler akabinde kredi notunuz yükseleceğinden teminatlı kartınızı iptal edip bloke tutarı çekerek standart bir kredi kartı alabilirsiniz. Böylece kredi notunuzu da oluşturmuş olursunuz.

8. Kredi Notu Ne Zaman Düzelir?

Genel olarak kredi notu güncellemeleri her 45 günde bir yapılır. Bankanız kredili ürün kullanım alışkanlıklarınızı, borç ve kredi limitleri gibi her bir bilgi parçasını Kredi Kayıt Bürosu’na düzenli olarak bildirir. Kredi Kayıt Bürosu bu bilgiler ışında kredi notunuzu sürekli bir şekilde hesaplar.

Düşük bir kredi notunu yükseltmek biraz zor bir iştir ve kredi notunun düzelmesi için zaman gerekir. Bu nedenle kredi notu ne zaman yükselir gibi oldukça spesifik bir sorunun cevabı kişinin kredili ürün kullanımlarına ne kadar dikkat ettiğine bağlı olarak değişiklik gösterecektir. Ancak şunu söyleyebiliriz ki kredi notunuzda gözle görülür bir artış için en az 3 ile 6 ay kadar beklemeniz gerekecektir. Elbette, bu süre zarfında kredili ürünleri sorumlu bir şekilde kullanıp kullanmadığınız bir hayli önemli olacaktır.

9. Kredi Notu Hatalı Olduğunda Ne Yapmak Gerekir?

Kredi notu öğrenme işlemini tamamladığınızda, raporunuzda birçok bilgi yer alacaktır. Bu bilgiler iyi veya kötü kapanmış krediler veya hangi bankada ne kadar borcunuz olduğuna kadar raporunuzda görülebilir olacaktır. Peki, bir yanlışlık, hata veya sorun varsa ne yapmak gerekir?

Herhangi bir sebepten kredi notunuzun hatalı hesaplandığını düşünüyorsanız veya raporunuzda olmaması gereken yanlış bilgiler bulunuyorsa Kredi Kayıt Bürosu’ndan itiraz başvurusu yapabilirsiniz. Kredi bürosuna itirazda bulunmak için bu sayfayı ziyaret edebilirsiniz. İtirazda bulunduktan sonra kredi notunuz tekrar kontrol edilecek ve kredi bürosu tarafınıza bilgi verecektir.