Türkiye’de Batan 4 Bankanın Kısa Hikayesi

Bankacılık sistemimiz Osmanlı İmparatorluğu’ndan bu yana gelişmeye başladı. Bazı dönemlerde büyük krizler sonucunda onlarca banka batıp, tarihe karışırken birçok bankada ayakta kalmayı başardı. Özellikle Türkiye’nin en büyük bankaları arasında zirvede olan Ziraat Bankası bu bankalardan biri…

Banque de Constantinople daha çok bildiğimiz adıyla Bank-ı Der saadet, iki ayrı Komisyon ve Havyar Hanlarından faiz karşılığı para veren Galata bankerleri¹ tarafından kuruldu. Osmanlı hükumeti durumdan memnun kalmasa da en nihayetinde bankanın açılısını onaylamaktan başka çaresi kalmıyor ve Bank-ı Dersaadet İstanbul’da açılıyor. Her ne kadar o yıllarda dünyada faaliyet gösteren diğer bankalara oranla çok düşük bir sermayeyle kurulsa da bankanın itibarı epey yüksekti. Öyle ki, Bank-ı Dersaadet’in kabul ettiği senetler Avrupa’da da kabul görüyordu hatta bu banka verilen yetkiyle para dahi basabiliyordu…

Belki başka bir yazıda bu kısmı daha uzun tutmak isterim ama artık asıl hikayelere geçmek istiyorum. Söz gelimi, bizim bankacılık tarihimiz ilk modern banka, Bank-ı Dersaadet ile başlıyor…

***

Anadolu toprakları üzerinde kurulan onlarca banka geçmişte; enflasyon, kamu açıkları, dış borç ve dış açık sebebiyle silindi gitti. İşte bu bankalardan bazılarının kısa hikayeleri paylaşacağım.

İmar Bankası (1928-2005)

Yakın geçmişte olduğu için hatırlamak mümkün. İşte fırsat (1992) ve Çok kazandıran banka (1996) mottolarıyla bir zamanlar verdiği %13’e yaklaşan yüksek faiz oranlarıyla birçok vatandaşın birikimlerini değerlendirmek istediği bir banka haline gelen İmarbank, ülkemizde 1999 ve 2001 ekonomik krizi sonrası oluşan off-shore² sistemi nedeniyle yaşanan iç açık vesilesiyle 2003 yılında Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) tarafından bankaya el konulmuştur. Sonuç olarak onbinlerce mevduat sahibi mağdur olmuş, bankanın batışı ülke ekonomisini 9 Milyar TL iç zarara uğratmıştır.

Bankanın 90’lı yıllrda Star TV ve Kral TV’de yayınlanan popüler reklamlarından birini aşağıdan izleyebilirsiniz.

Türk Ticaret Bankası (1913-2002)

Türkbank olarak da bilinen Türk Ticaret Bankası, 13,629 Osmanlı lirası özel sermayesiyle kurulmuş bankadır. Geçmişte 8,298 personeliyle birçok ilde 412 şubesinde hizmet veren banka 88 yılın sonunda fon tarafından sağlanan 1 milyon dolar desteğe rağmen mali krizden kurtulamamış ve 2002 yılında faaliyetlerini sonlandırmak durumunda kalmıştır.

Demirbank (1953-2001)

Cıngıllı Holding tarafından 1935 yılında kurulan Demirbank’ın hikayesi günümüzde üniversitelerde ders, seminerlerde ise bankacılık sistemi üzerinde örneklerde kullanılıyor. Demirbank’ın piyasalardan topladığı mevduatlar kısa vadeli ve orta vadeli kaynaklardan oluşuyordu. Elindekileri uzun vadeli devlet tahvillerine yatırarak büyük bir hata yapan ve likidite riskini yönetemeyen Demirbank, faaliyetlerini 2001 yılında TMSF’ye devretmek zorunda kalır.

Sonradan HSBC Bank tarafından satın alındı.

Pamukbank (1955-2002)

1955 yılında Adana’da 17 milyon TL sermayeyle kurulan ve 2000 yıllarının sonlarına doğru global piyasalarda kredibilitesini artırarak aktif büyüklük toplamını 7 milyar ABD dolarına ulaştıran Pamukbank, krediyle sermaye artırması ve kredi değerliliği kalmaması sebebiyle kredi verilemeyecek olan grup şirketlerine kredi kullandırması sebebiyle büyük ölçüde zarar etmiştir. Yaklaşık 2 Milyar dolar açık sebebiyle 2002 tarihinde Pamukbank TMSF’ye devredilmiştir.

Sonradan Halkbank tarafından satın alındı.

Açıklamalar:

¹Galata Bankerleri, aynı adda Haydar Kazgan tarafından yazılan bir kitap var. Okumadıysanız mutlaka okumanızı öneririm.

²Off-shore, sistemde stopaja dahil olunduğundan dolayı gelirler beyan edilmek zorunda değildir. Farklı bir faiz hesabı türü olan Off-shore sisteminde mevduat sahiplerine daha yüksek faiz verilir fakat hesaplar devlet güvencesi altında değildir.